Warszawski Ogród Sprawiedliwych
dla tych, którzy wybrali dobro
Emanuel Ringelblum urodził się w 1900 roku w Buczaczu w Galicji. Przed wojną był wybijającym się historykiem żydowskim i działaczem społecznym, w getcie faktycznym przywódcą niezależnego sektora samopomocy. Zaczął prowadzić zapiski kronikarskie już we wrześniu 1939. Było dla niego jasne, że los Żydów pod niemiecką okupacją należy fachowo, metodycznie i systematycznie dokumentować od samego początku. Skupił wokół siebie zespół ludzi, których zadaniem było zbieranie świadectw i przygotowywanie opracowań. Inauguracja działalności Archiwum odbyła się 22 listpada 1940 r. w mieszkaniu Ringelbluma przy ul. Leszno 18. Ustalono wówczas koncepcję i założenia projektu dokumentacyjno-archiwalnego oraz przyjęto nazwę, pochodzącą od terminu spotkań: „Oneg Szabat” – „Radość Soboty”.
W czasie Wielkiej Akcji Likwidacyjnej Ringelblum był zatrudniony w stolarskim szopie Halmana na Nowolipkach, co przynajmniej formalnie mogło do czasu chronić przed wysiedleniem. Nie bacząc jednak na niebezpieczeństwo przychodził na Umschlagplatz, starając się ratować ludzi. Wraz z żoną i synem wyszedł na aryjska stronę w lutym 1943 roku. Wciąż jednak przekradał się do getta. Podczas jednej z tkich wypraw 19 kwietnia 1943 roku zaskoczył go wybuch powstania. Niebawem został złapany i wysłany do obozu w Trawnikach. Wydostał się stamtą i wrócił do Warszawy w sierpniu dzięki wspólnej akcji poskiego i żydowskiego podziemia. Razem z żoną i synem ukrywał się w bunkrze „Krysia” na podwórku domu rodziny Wolskich przy Grójeckiej 81.
(…)
Schron został zdradzony 7 marca 1944 roku. Wszystkich jego mieszkańców oraz właściciela posesji i jego siostrzeńca aresztowano. Ringelblum zginął prawdopodobnie 11 marca 1944 roku w ruinach getta.
(…)
Wraz ze swoimi współpracownikami zdołał zrobić coś, czego Niemcy za wszelką cenę chcieli uniknąć — udokumentował ich zbrodnie”.
Prof. dr hab. Jacek Leociak
