Warszawski Ogród Sprawiedliwych

Początkowo nie interesował się polityką, nie uczestniczył w wydarzeniach pekińskiej wiosny 1978-1979. W 1988 roku obronił pracę doktorską, co otworzyło mu drogę na świat – został zaproszony na wykłady do Norwegii i Uniwersytet Columbia w Nowym Jorku dokładnie w tym samym czasie, gdy w Chinach miały miejsce zawirowania polityczne między wiosną a latem 1989 roku.

Podczas gdy wielu chińskich intelektualistów próbowało zorganizować ekspatriację na wypadek pogorszenia sytuacji, Liu Xiaobo powrócił do kraju, by dusza i ciałem oddać się ruchowi demokratycznemu. Od połowy maja większość czasu spędził na placu Tiananmen wraz ze swoimi studentami. 2 czerwca, gdy pogłoski o zbliżającej się interwencji wojskowej stawały się coraz bardziej wiarygodne, Liu rozpoczął strajk głodowy z trzema opozycjonistami przeciwko ogłoszonym represjom. W noc masakry między 3 a 4 czerwca przekonał studentów o konieczności negocjacji z wojskiem, aby zapewnić pokojową ewakuację tłumu.

Początkowo znalazł schronienie w Ambasadzie Australijskiej. Nie mogąc jednak znieść myśli, żę sam był bezpieczny a tysiące studentów było prześladowanych, więzionych i rozstrzeliwanych, ujawnił się i 8 czerwca został aresztowany w Pekinie. Dwadzieścia miesięcy spędził w więzieniu Qincheng, opisywanym przez Wei Jingshenga jako „Bastylia XX wieku”.

W 1996 został skazany na 3 lata reedukacji przez pracę za podpisanie petycji o nawiązanie współpracy między Chińską Partią Nacjonalistyczną a Partią Komunistyczną.

Po wyjściu na wolność wznowił swoją działalność na rzecz praworządności w Chinach. Podobnie jak czeski dysydent Vaclav Havel, zdecydował się żyć zgodnie z prawdą. Odmawiał pisania o polityce pod pseudonimem, nawet gdy oznaczało to zakaz publikowania w Chinach.

Chociaż od 1991 był zawsze pod nadzorem, nadal publikował swoje kroniki polityczne w prasie w Hongkongu lub w Internecie. Uczestniczył też we wszelkiego rodzaju inicjatywach mających na celu reformę polityczną reżimu. Wśród nich najsłynniejsza jest Karta 08, manifest inspirowany Kartą Havla, w którym wzywał do ustanowienia w Chinach demokracji, charakteryzującej się rozdziałem władz, zniesienia jednopartyjnego systemu i utworzenia federacji w celu ochrony praw mniejszości. Choć nie był głównym redaktorem manifestu, jako jedyny z zespołu w 2009 roku został ponownie aresztowany i skazany na 12 lat więzienia.

W 2010 roku został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. Na uroczystości wręczenia postawiono symbolicznie puste krzesło.

W areszcie Liu zachorował na nowotwór wątroby. Z więzienia został zwolniony dopiero 29 czerwca 2017 roku, w stadium terminalnym choroby. Chcąc zapewnić swojej żonie możliwość wyjazdu poza Chiny, zrezygnował z leczenia w kraju i złożył wniosek o możliwość skorzystania z leczenia zagranicą. Prośba ta została odrzucona.

Zmarł 13 lipca 2017 roku.

***

Na zdjęciu – upamiętnienie Liu Xiaobo. 7 dnia po jego śmierci, 19 lipca 2017 – by go uczcić w Timar Park zebrało się około 1500 Hongkończyków.

Fot. Etan Liam (CC BY-ND 2.0)