Wczoraj (5 marca) podczas gali organizowanej przez Dom Spotkań z Historią i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN poznaliśmy nazwiska osób uhonorowanych tytułem Sprawiedliwego 2019. Wiosną zostaną posadzone poświęcone im drzewka oraz odsłonięte kamienie z pamiątkową inskrypcją w warszawskim Ogrodzie Sprawiedliwych na skwerze gen. Jana Jura-Gorzechowskiego.
Sprawiedliwi to ci, którzy występowali w obronie godności człowieka w czasach wojen i zbrodni w XX i XXI wieku. Na ich cześć 6 marca został ustanowiony Europejskim Dniem Pamięci o Sprawiedliwych. Decyzja ta została podjęta przez Parlament Europejski w maju 2012 roku z inicjatywy działającego we Włoszech Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych (GARIWO). Od 2013 Dom Spotkań z Historią i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN na początku maraca zapraszają na uroczystą galę, w trakcie której przypominają o ludziach, dla których prawa człowieka były i są ważniejsze od racji narodu czy ideologii.
Tegoroczni Sprawiedliwi to: Arsienij Borisowicz Roginski – rosyjski historyk i działacz polityczny badający zbrodnie stalinowskie, Ewelina Lipko-Lipczyńska – nauczycielka polskiego, która w czasie II wojny światowej ratowała Żydów, a w 1968 roku jawnie sprzeciwiała się antysemickiej nagonce władz PRL , Raoul Wallenberg – szwedzki dyplomata, który w czasie wojny uratował od eksterminacji kilkadziesiąt tysięcy węgierskich Żydów.
Arsienij Borisowicz Roginski (1946 – 2017) – rosyjski historyk i działacz polityczny, przewodniczący Stowarzyszenia „Memoriał”, które badało zbrodnie stalinowskie. Od 2012 był również członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W ramach badań naukowych zajmował się historią Rosji XX wieku, zwłaszcza lat dwudziestych – w tym likwidacji partii eserowców i innymi politycznymi represjami. Za swoją działalność był więziony w ZSRR. Bez pomocy Rogińskiego i jego współpracowników nie byłoby możliwe udokumentowanie prześladowań Polaków przez władze ZSRR.
Ewelina Lipko-Lipczyńska (1913 – 2001) – nauczycielka języka polskiego z Ostrowca Świętokrzyskiego. Podczas wojny wraz z ojcem Janem Szymańskim (nauczyciel w miejscowym liceum, działacz PPS) i siostrami uratowała czterdziestu Żydów, za co w 1966 roku odebrała przyznany przez Yad Vashem medal Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, a w 1997 honorowe obywatelstwo Państwa Izrael. W 1968 roku otwarcie protestowała przeciwko aresztowaniom studentów, w tym jej byłych uczniów, przeciw antysemickiej nagonce, pozbawianiu Żydów obywatelstwa i zmuszaniu do emigracji z Polski, za co została wyrzucona ze szkoły z zakazem dalszego nauczania w Polsce.
Raoul Wallenberg (1912 – 1947) – szwedzki dyplomata, który od 1944 roku pracował jako sekretarz ambasady szwedzkiej w Budapeszcie. Korzystając ze swojej pozycji lecz ryzykując życie, ratował węgierskich Żydów przed deportacją do Auschwitz. W tym celu wydał blisko dziesięć tysięcy szwedzkich paszportów i nie sprzeciwiał się podrabianiu dokumentów podróżnych przez konspiracyjną organizację żydowską. Ponad czterysta osób zatrudnił w ambasadzie, załatwił tysiące metryk chrztu, organizował pomoc humanitarną. Raoul Wallenberg stał się ofiarą sowieckiego komunizmu. 17 stycznia 1945 roku trafił do niewoli Sowietów, którzy niesłusznie posądzili go o szpiegostwo na rzecz Ameryki oraz o współpracę z Gestapo.
Tytułem Sprawiedliwego mogą być uhonorowane jedynie osoby nieżyjące. Wyboru trzech osób (spośród zgłaszanych co roku kandydatur) dokonuje Komitet Ogrodu Sprawiedliwych.
Kandydatury Sprawiedliwych 2020 można zgłaszać do sekretarza Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych – Anny Ziarkowskiej na adres a.ziarkowska@dsh.waw.pl do 30 listopada 2019. Do zgłoszenia należy załączyć biogram i uzasadnienie.